Украинада юзга яқин Марказий Осиё давлатлари фуқароси ҳалок бўлган

Уларнинг аксарияти қамалганлар бўлиб, урушга тезроқ озодликка чиқиш илинжида боришган эди.

Буюкбританиянинг Би-би-си корпорацияси (ВВС) ходимлари ўтказган, «Кушхонага олиб келинган қуллар каби. Марказий осиёлик мигрантлар Бахмут остонасига қандай келиб қолди?» номли журналистик суриштирувда айтилишича, бугунги кунгача Украина урушида Марказий Осиё давлатларининг энг ками 93 фуқароси ҳалок бўлган.

Расман аниқланган қурбонларнинг 40 нафари Тожикистон фуқароси бўлса, 34 нафари ўзбекистонлик ва 19 фуқаро қирғизистонлик бўлган. Материалда Қозоғистон ва Туркманистон фуқаролари ҳақида маълумот йўқ.

BBC материалида асосан Россия қамоқхоналарида «Вагнер» хусусий ҳарбий ширкати (ХҲШ) томонидан ёлланиб, урушга йўл олган ва ўша ерда ўлим топган собиқ меҳнат муҳожирлари ҳақида сўз боради.

Меҳнат муҳожирлари ҳуқуқини ҳимоя қилувчи қирғизистонлик адвокат Мирлан Ақилбеков рус армиясига ёлланаётган ватандошлари ҳақида биринчи бор 2022 йилнинг ёзида юртдошларидан эшитганини айтади. Маълумки, Россия махсус ҳарбий амалиёт деб атаётган кенг кўламли уруш 2022 йилнинг 24 февралида бошланган. Демак, маҳбусларни урушга ёллаш урушнинг дастлабки ойларидан бошланган.

Шундан бери ора-чорада Марказий Осиё давлатларида Украинада ҳалок бўлган ёшларнинг жасади олиб келингани ҳақида хабарлар чиқиб турибди. Минтақа давлатлари расмийлари ўз фуқароларини бу урушда қатнашганлик учун ўз юртида жиноий жавобгарликка тортилиши ҳақидаги огоҳлантириб туради. Лекин урушга кетаётган ёшларни назорат қилиш ва уларнинг янглиш қарорларига таъсир қилишнинг самарали усули топилмаяпти. Афтидан, қамоқхоналарда одамларга маълумот тўла етиб бормаяпти ва шу сабабли маҳбуслар урушда иштирок этиш орқали тезроқ озодликка чиқиш ҳақидаги чўпчакларга ишонишяпти.

Турли маълумотларга кўра, “Вагнер” ХҲШ бу урушда 40-50 минг нафар аскарини йўқотган. Айниқса, Бахмут шаҳрини ишғол қилиш учун бўлган, олти ойдан ортиқ давом этган жангларда ширкат жуда кўп талофатларга учраган. Айрим манбалар фақат Бахмут учун бўлган жангларда “Вагнер”нинг 50 мингдан ортиқроқ жангчиси ҳалок бўлганини таъкидлашмоқда.
Афсуски, уруш тарқатаётган ажал тинч меҳнат билан машғул бўлганларни ҳам четлаб ўтмаяпти. Масалан, жорий йилнинг март ойида Ўзбекистон Давлат хавфсизлик хизмати (ДХХ) Қорақалпоғистоннинг Элликқалъа туманида туғилган фуқаронинг Россияда қамоқ муддатини ўтаётиб, Украинанинг Россия томонидан босиб олинган ҳудудларида қурилиш ишларида жўнатилгани ва ишлаётган жойига тушган снаряд парчасидан ҳалок бўлганини маълум қилган.

Бу расмий маълумот. Балки йигит жанг майдонида ҳалок бўлгандир…

Май ойида эса ДХХ Украинадаги урушда Россия томонида жанг қилган наманганлик, 23 ёшли Ш. Тожибоевнинг жасади ватанига олиб келингани ҳақида билдирган. Хабарда йигитнинг урушга Россия қамоқхонасидан сафарбар қилингани айтилган.

Умуман олганда BBC тўплаган маълумотларга кўра, Украина урушида Россия томонида жанг қилган 34 нафар ўзбекистонлик ҳалок бўлган. Лекин бу рақамлар кўпроқ бўлиши мумкин. Чунки уруш шароитида ҳамма вақт ҳам қурбонни жанг майдонидан олиб чиқиб кетиш, жасадни марҳумнинг яқинларига бериш ёки, ҳеч бўлмаганда, тайин бир жойга дафн этишнинг имкони бўлмаяпти.

Буни турли хил телеграм каналларида эълон қилинаётган видеолар ҳам тасдиқлаб турибди. Бу тасвирларда урушаётган ҳар икки томондан жангдан сўнг қаровсиз қолиб кетган, ит ва чўчқаларга ем бўлиб ётган жасадларни кўриш мумкин.

Суриштирув муаллифлари бир неча қирғизистонлик қурбоннинг оила аъзолари билан суҳбатлашганда, улар ҳам асосан ҳалок бўлган қариндошларининг Россия қамоқхоналарида жазо муддатларини ўтаётган пайтида “Вагнер” томонидан урушга ёлланганини маълум қилишган.

“Озодлик” радиоси ҳам Украина урушида Россия томонида жанг қилиб ҳалок бўлган ўзбекистонликлар ҳақида қатор мақолалар чоп этган. Жумладан, жорий йилнинг 23 февралида “Озодлик” Москва яқинидаги «Вагнер» қабристонида Украинада ўлган беш ўзбекистонлик дафн этилганини аниқлаган.

Кейинроқ эса, 14 февраль куни “Озодлик” Самарқанд вилоятининг Булунғур туманига Украинада ҳалок бўлган 26 ёшли Бобур Абдумўминов ва 24 ёшли Шахриёр Жалоловларнинг жасади 19 январь куни олиб келингани ва шошилинч дафн этилганини аниқлаб, ёзган.

Ўтган йили биз ҳам Украина шаҳарларидан бирида тинч аҳолига овқат пишириб бериб юрган андижонлик ўзбек йигитининг бомба остида қолиб ҳалок бўлгани ҳақида ёзган эдик. Йигитнинг жасади бино вайроналари остидан икки кун ўтган қазиб олинган ва ўша ерда дафн этилган.

Шу йилнинг май ойида Британия Мудофаа вазирлиги ҳам Россия ҳукумати Марказий осиёлик меҳнат муҳожирларининг Украина урушига ёлланаётгани тўғрисидаги маълумотларни эълон қилган. Олдинроқ эса «Вагнер» хусусий ҳарбий ширкати раҳбари Евгений Пригожиннинг Россия қамоқхоналари юриб, маҳкумларни урушга ёллаётгани тўғрисидаги видеолар ва хабарлар берилган.

Шундан бери Марказий Осиё давлатлари расмийлари ўз фуқароларини бу урушда қатнашмаслик, бунинг учун жиноий жавобгарлик борлиги ҳақида қайта-қайта огоҳлантириб келяпти.

Россиянинг ўзида эса депутатлар, турли даражадаги сиёсатчи ва мамлакат расмийлари ушбу мамлакат паспортини олгандан сўнг меҳнат муҳожирлари Украина урушида қатнашишга, яъни “Ватанини ҳимоя қилишдек бурчларини бажаришга” мажбур эканликларини айтиб келишади.

Шу вақтнинг ўзида урушга қисман сафарбарлик эълон қилинганда мамлакатнинг туб аҳолиси бўлган минглаб фуқаролар турли йўллар билан мамлакатдан ташқарига қочиб чиқиб кетишган. Бунга Украинага қарши олиб борилаётган урушнинг мақсад ва вазифалари аниқ эмаслиги ҳам сабаб бўлмоқда. Рус армиясидан қочиб, бошқа давлатларга ўтиб кетган собиқ ҳарбийлар ҳам кўпинча нега рус солдати бошқа давлат ҳудудига бостириб кириб, у ерда одамларни ўлдириши лозимлигини тушунмаслигини айтишган.

Оқбура, Бишкек.

Расм интернетдан олинди